Vraag niet naar de historische Jezus

National Geographic publiceerde ooit deze versie van de “werkelijke” Jezus

Annotaties bij de komende Goede Vrijdag

Rond het begin van onze jaartelling bestond er geen journalistiek, noch was er enige vorm van systematische nieuwsgaring. De verhalen die werden opgeschreven vormden een amalgaam van daadwerkelijke verslagen en pure verzinsels. Niets daarvan kon daadwerkelijk worden geverifieerd. Ook achteraf is dat voor verhalen uit die ver vervlogen tijden een moeilijke opgave. Wie zijn verhaal met kracht wist te verspreiden kwam met een sprookje even goed weg als met een historisch correcte vertelling.

Historici waren er wel, in die tijd. En ik heb het altijd opmerkelijk gevonden dat geen enkel betrouwbaar verslag uit de periode van Pontius Pilatus en Keizer Augustus ook maar iets vermeldt over de kruisiging van de Koning der Joden, noch over de ophef die deze gebeurtenis in Jeruzalem zou hebben veroorzaakt. Geen scheurende tempel, geen vervolgens leeg gevonden graftombe. Het verhaal is ons gebracht door mensen waarvan vaststaat dat zij daarvan zelf geen getuige zijn geweest. De oudste bronnen dateren uit de 2e eeuw “na Christus” of kort daarvoor.

Ik ben er niet op uit om per se aangetoond te zien dat Jezus nooit heeft bestaan. Ook als vaststaat dat dit inderdaad niet het geval was, blijft de ontstaansgeschiedenis van het Christendom een belangwekkend onderwerp. Mij intrigeert vooral de verklarende kant van die geschiedenis, juist omdat een groot deel van de hoofdfiguren in het Nieuwe Testament (waaronder ook Paulus) met grote waarschijnlijkheid het product zijn van fictie of tenminste van persoonsvermenging (*).

Messiasverhalen deden in het Midden-Oosten in allerlei varianten reeds decennia, zo niet eeuwen de ronde. De evangelies volgen een klassiek patroon, dat ook is terug te vinden in Egyptische en Griekse mythologieën. Wat maakte deze vertelling dan ineens zo bijzonder? Mijn eigen gedachte daarover is dat de tijd ervoor rijp was en dat de context van die periode zich bij uitstek leende voor de absorptie van dat verhaal (c.q. het oude verhaal in deze nieuwe versie). De confrontatie van de wereld van de Joden met die van de Romeinen, de opkomst van een nieuwe klasse van mensen rond de Middellandse Zee die zochten naar een redelijke, meer humanistische theologie en die de Joodse tradities te streng en te dogmatisch vonden. Anderzijds manifesteerde zich in de Romeinse wereld rond die tijd een toenemend monotheïsme (**).

Het grote probleem is echter dat vrijwel iedereen die hierover vertelt (of schrijft) met serieuze wetenschappelijke pretentie vrijwel steevast een religieus belang heeft (hetzij als christen, hetzij als atheïst). Slechts bij hoge uitzondering vind je een document dat het onderwerp behandelt met onbevooroordeelde nieuwsgierigheid. Wie over de historische Jezus naar serieuze informatie zoekt, kom dus in het algemeen bedrogen uit. De meeste documenten over de “historische Jezus” zijn in feite pogingen tot het herschrijven van de theologie, niet van de geschiedenis (**).

Wie hiernaar zelf een onderzoek wil beginnen kan bij voorbeeld starten bij:


The Historicity of Jesus

Of deze Youtubeclips:

The Empty Cross: why Jesus didn’t exist

The God who wasn’t there

Vooral deze is zeer instructief:

Examining the existence of a historical Jesus

---
(*) De gedeelten van het Nieuwe Testament die worden beschouwd als authentieke teksten van Paulus (of, zoals ook wordt beweerd: Apollonius) vermelden de hele figuur van Christus niet.

(**) De notities van Keizer Marcus Aurelius (ca. 180 nChr.) geven hiervan blijk. Dus ver voor de tijd van Constantijn, die rond 300 na Christus het Christendom tot officiële godsdienst maakte.

(***) Het is mij dan ook een raadsel hoe iemand bijna dertig jaar lang “onderzoek” kan doen naar de vraag of het Laatste Avondmaal plaatsvond op donderdag dan wel op woensdag voor Pasen (zie: ”Revolutionaire ontdekking”)