Wat is geschiedenis schrijven?

Er zijn degenen die vinden dat de aankondiging door Hare Majesteit van haar aftreden een moment is waarop geschiedenis wordt geschreven. Ik zou zeggen, eerder het tegendeel. Zij doet datgene wat al in de Nederlandse geschiedenis vastligt: aftreden voordat God de Majesteit roept. Onze koningin zou geschiedenis hebben geschreven als zij publiekelijk iedere gedachte van aftreden van de hand had gewezen. 

Anderzijds is het begrijpelijk dat mensen haar aankondiging ervaren als een “historisch moment”. En in de traditie van geschiedenis als een reeks van jaartallen, zeker als het om Oranje gaat, kan dus nu ook 2013 worden bijgeschreven. De reeks die al voortgaat van 1813, via 1840, naar 1849, dan 1890, vervolgens 1948, daarna 1980. Zo is het wel. 

De meer diepgaande vraag naar de historiciteit van Beatrix kan nog niet worden beantwoord. Daarover zal ooit een keer geschreven worden, maar niet nu en ook niet in de tijd die ons rest tot de dag waarop haar zoon het stokje – ik bedoel de koninklijke prullaria – overneemt. 

Eén aspect van die vraag heb ik eergisteren al aangestipt: wat is het – duurzame – erfgoed van deze koningin? Meer dan een vraag kan het niet zijn. Zoveel verschillende factoren zullen uiteindelijk op die vraag een antwoord geven. 

We weten inmiddels, na meer dan honderd jaar, wat de historische betekenis is geweest van haar overgrootmoeder Emma: zij redde de Oranjemonarchie. Ook kennen wij de betekenis van grootmoeder Wilhelmina, die haar finest hour (de term is van Churchill) beleefde als Majesteit in ballingschap. 

Juliana neemt in onze historie vervolgens een heel andere plaats in. Uiterst dierbaar in onze persoonlijke herinnering, maar in mijn ogen geen duurzame plek in de annalen van Nederland waaraan zij iets unieks toevoegde. Eerder was het Willem Drees, met wie zij wel een uitstekend span vormde. Het is zelfs denkbaar dat Juliana eerder te boek gaat als de vrouw van de stoute Bernhard – over wie de geschiedenis ongetwijfeld nog boekdelen zal vertellen. 

Maar als ik een poging mag doen zou ik zeggen: Beatrix is de eerste Oranjevorst van Nederland die tevens een bewogen Europeaan was. Dankzij Beatrix stond Nederland in Europa onwrikbaar op de kaart en heeft zij, omgekeerd, de Europese gedachte aan de Nederlanders verkocht. Zeker in dat verhaal heeft zij ook door haar persoonlijke inzet aan onze geschiedenis bijgedragen. 

Wat wij dit voorjaar gaan beleven zal aan de echte geschiedenis grotendeels voorbijgaan. Want niet het verwachte, maar al het onverwachte is het voedsel van de historie.