De Europese vragen zijn van alle tijden

Cameron werpt het op. Het Britse volk mort over het verschijnsel Europa en zij niet alleen. Dat morren gebeurde, om een voorbeeld te noemen, vijfhonderd jaar geleden ook. Brussel was te dominant. Zeker in onze regio maar ook elders, zoals in Duitsland, zocht men naar tegenwicht of steunde men openlijk de opkomende tegenkrachten. Er was nog geen euro maar wel zoveel andere regels die van bovenaf werden opgedrukt. 

Elk moment in de geschiedenis dat werk wordt gemaakt van Europese eenheid ontstaat tegelijkertijd de weerstand ertegen. Het is de grote koorddans van onze geschiedenis. Caesar, Karel de Grote, Karel V, Napoleon. De laatste keer dat een Europees concept gewapenderhand werd afgedwongen moest het onverbiddelijk afgelopen zijn. Dat nooit meer. 

Ik ben altijd van mening geweest dat één Europa niet mogelijk is. Op het ene gebied federaal, op het andere confederaal. En in zoveel verschillende opzichten willen de landen zichzelf blijven. 

In feite hebben wij nu ten minste drie functionerende Europa’s: 

- Het eerste en het oudste: het Europa van de mensenrechten (waarvan ook Turkije lid is)

- Ten tweede de Europese Unie (waarvan ook Engeland lid is) 

- Ten derde het Europa van de euro (waarvan Engeland geen lid is) 

Mijn grote zorg ten aanzien van Camerons benadering is in Engeland dat alles wat met Europa te maken heeft op één hoop wordt gegooid. Welk Europa wil hij aan een referendum onderwerpen? Alleen dat van de EU - niet dat van de euro, want daarvan maakt hij geen deel uit. 

Dat effect van alles op één hoop gooien geldt vooral de andere lidstaten. Wij moeten het ook in Nederland scherp blijven onderscheiden. Ik ben voor een drastische sanering van de EU, maar ten aanzien van de monetaire en economische eenheid tussen de eurolanden zie ik enkel de weg van verdere vereniging. 

Het hier geschetste beeld van meer Europa’s is intussen niet zonder bedenkingen. Men zou kunnen zeggen dat hierin juist ook de vertwijfeling ligt bij een groot aantal burgers. Zonder eenduidige Europese identiteit komt van een daadwerkelijk democratisch Europa niets terecht. Hoe desondanks het democratisch gehalte van Europa (in al die verschillende dimensies) versterken blijft de grote vraag die – een beter – antwoord behoeft.