Lang leve Beatrix

Wanneer we de Oranjes van de afgelopen – bijna – vijf eeuwen op een rij zetten misstaat een hoge score van Beatrix beslist niet. In de benadering van haar positie geldt zij zeker als degene die deze bij uitstek als professional heeft vervuld. In die termen acht ik haar nog het meest vergelijkbaar met Koning-Stadhouder Willem III, de man die aanvoerder was van de Engelse Glorious Revolution en die aan Engeland het concept heeft meegegeven van het grote, zeevarende en vooral ondernemende Brittannië.

Een revolutionair is Beatrix niet geweest, noch heeft zij heel persoonlijk voor enigerlei beweging op de bres gestaan; maar wat zich aan revolutie om haar heen voltrok heeft zij vrouwmoedig beantwoord, zonder kik, en met de grootst mogelijke waardigheid. Vooral in dat laatste opzicht heeft zij voor Nederland meer betekend dan wij in ons eigen binnenland doorgaans beseffen. Zij was niet enkel om haar functie maar ook om haar eigen statuur de persona neerlandica die in Europa en elders in het buitenland vanzelfsprekend respect afdwong. Dat zij niet een woelige historie heeft beleefd zoals Willem III - of andere voorgangers – valt haar natuurlijk moeilijk aan te rekenen. Hoe was zij geweest als zij Nederland door een WO II had moeten loodsen, zoals haar grootmoeder dat heeft gedaan. Anders, denk ik. En niet minder indrukwekkend.

Wat is haar erfgoed? Is de zakelijke vervulling van het koningschap en de professionele benadering die zij introduceerde in en rond de koninklijke machinerie een blijvend aspect van ons landsbestuur? Alles wijst erop dat haar opvolger (wij weten het nu: Koning Willem-Alexander) meer affiniteit heeft met de gemoedelijke aanpak van zijn grootmoeder – Juliana – dan met die van Beatrix. Men kan over dit vooruitzicht verschillend denken. Onmiskenbaar heeft Beatrix door haar persoonlijke prominentie tegelijkertijd de grenzen van de Nederlandse monarchie uitgedaagd, op scherp gesteld, wellicht ook haars ondanks. Ik ben altijd van mening geweest dat Beatrix (mede onder invloed van Prins Claus) ten diepste republikein is en dat zij meer dan wie ook die grenzen heeft gerespecteerd – meer dan enig Oranje ooit tevoren. Maar dat is niet de communis opinio, realiseer ik me. Het zal wel een gespreksthema blijven in de Nederlandse geschiedschrijving en wellicht ook in de voortgaande actualiteit.

Een andere interessante vraag is de invulling van Beatrix’ levensavond. Zij is 75, maar nog vitaal, en ook al kan alles gebeuren – zij heeft mogelijk nog een heel leven voor zich. Gaat zij naar Drakensteyn als een stille oude prinses? Het is moeilijk voor te stellen, zoals wij Beatrix tot nu toe hebben gekend. Ik zou toch hopen dat zij ook in de volgende fase een missie zal vervullen die een inspiratie kan blijven voor het brede Nederlandse publiek.

Wat rest is de grootst mogelijke eerbied voor de vrouw die meer dan dertig jaar op zo voortreffelijke wijze chocola heeft weten te maken van het verschijnsel Nederland.