De NAVO en de strijd tegen het terrorisme

Waar het om gaat is het gemeenschappelijk,

wederkerig commitment van alle NATO-lidstaten (*)

Tijdens de Republikeinse verkiezingsconventie zei Donald Trump  in een interview met de New York Times: “Ik ga niet iedereen zomaar helpen, bij voorbeeld als NATO landen aan de Oostzee worden aangevallen door Rusland”. Een campagnemedewerker heeft hem er direct daarop ingefluisterd dat de NATO-leden alle aan elkaar verplicht zijn. Het is de essentie van ons defensiebeleid en onze veiligheid.

Toch is het wel goed dat Trump dit opbrengt. Zijn aarzeling is oprecht en niet helemaal zonder grondslag. En het is ook goed  dat het gesprek hierover juist begint met Amerikaanse twijfel. Niet alleen die van Trump.  En het is ook niet enkel het “Amerika eerst” dat hem hiertoe brengt.

Amerika mag immers meer dan enige andere lidstaat verlangen dat de NATO-leden aan hun verplichtingen voldoen – en dat zij eensgezind zijn. Heeft Amerika daarover dan nieuwe ‘reassurance’ nodig?

Mij lijkt van wel, en dat geldt meer dan alleen de betrekkingen in NATO-verband. Lidstaten, waaronder ook Nederland, blijven aantoonbaar achter in hun materiële en personele inzet. Dit terwijl de conflicthaarden in onze wereld enkel toenemen.

Amerika heeft daarnaast een coherent  en krachtig Europa nodig om effectief tot zaken te komen met Rusland over tal van gemeenschappelijke kwesties, waaronder met name de situatie in het Midden-Oosten. Dit geldt evenzeer voor klimaatmaatregelen, grondstoffenbeleid, energie en dergelijke die enkel nog op globale schaal beantwoord kunnen worden.

De recente ontwikkeling in Turkije maakt de situatie bijzonder complex en tegenstrijdig. Waar staat Turkije? Wat wil Turkije eigenlijk verdedigen? Erdogan mag zijn draconische optreden in eigen land wel eens komen uitleggen in een NATO-beraad. In NRC/H werd de Turkse ambassadeur in Nederland geciteerd: „Voorlopig schenken we geen aandacht aan de kritiek uit Europa. Het voortbestaan van de republiek en ons democratische en seculiere systeem is nu het allerbelangrijkste. Voor ons is het een kwestie van overleven.” Dat klinkt weinig vertrouwenscheppend.

In ons eigen land is het tijd om de kussens van onze veiligheid en defensie opnieuw te schudden. Ik noem ze natuurlijk niet voor niets beide. Steeds meer heeft Defensie veiligheid (=intelligence) nodig en omgekeerd. Evenzeer zouden wij opnieuw kunnen kijken naar politie- en defensietaken. Minstens meer onderlinge afstemming en samenwerking, in elk geval ten aanzien van terrorismebestrijding.

Voor alle NATO-landen is het internationaal terrorisme de grootste bedreiging. De samenhang met de Midden-Oostenproblematiek (inclusief vluchtelingenkwesties) maakt een globale NATO-strategie onontkoombaar.  In mijn ogen met als doelstellingen:

• als de weerlicht met Rusland om de tafel om te komen tot een gedeeld veiligheidsconcept voor het gehele Euro-Aziatische continent  en tevens tot een bredere sociaal-economische samenwerking tussen Europa, de VS en Rusland
• de weg uit te stippelen naar een duurzaam vredesconcept voor het Midden-Oosten
• de NATO primair verantwoordelijk te maken voor de strijd tegen terrorisme, dit met behoud en verbetering van de nationale veiligheids- en defensieverantwoordelijkheden
• duidelijke regels op te stellen ter beperking van gezagsgrensoverschrijdend gedrag door een of meer der lidstaten. Wij moeten niet meer de situatie hebben dat Amerika acties uitvoert buiten NATO commando om.

Intussen moeten de landen van de Westerse wereld zich (gezamenlijk en ieder voor zich) voorbereiden op al datgene wat zij juist niet verwachten. Dit is een van de overwegende lessen van 9/11 tot en met Nice. Wat moet gebeuren om te voorkomen dat terroristen in bezit komen van kernwapens; welk terrorisme kan zich (verder) ontwikkelen in cyberspace, enzovoorts.

Tenslotte: werkelijke veiligheid bereik je uiteindelijk alleen door vredesbevordering. Het geldt evengoed voor de strijd tegen georganiseerd en doelgericht terrorisme als tegen iedere massamoord door gestoorde individuen. Both are on the rise. Wereldwijd.

Naar aanleiding van de opmerkingen van Trump verklaarde president Obama op CBS: “Een van de beste manieren om terrorisme te bestrijden is ons ervoor in te zetten dat we niet leven in een verdeeld land, dat we ons niet overgeven aan angst, dat wij onze waarden niet overboord gooien, en dat wij de hele wereld (en elke Amerikaan) laten weten dat wij er samen voor staan.”

Gezien al het voorgaande heeft zijn opvolger een flinke agenda bij voorbaat.

(*) Artikel 5 NATO verdrag