WE COMMUNICEREN MEER, MAAR WE MAKEN OOK VAKER RUZIE

Wie gehoopt had dat sociale media de wereldvrede zouden brengen, komt bedrogen uit

De wereld van telecommunicatie, internet en sociale media heeft mensen niet alleen tot elkaar gebracht, zij heeft ook de tegenstellingen meer manifest gemaakt. In beide dimensies is sprake van versterking. De neiging van de media (nieuwsmedia, televisie) deze ontwikkeling nog eens extra te belichten en uit te vergroten – met name de ruzies en de botsingen – leidt ertoe dat wij ons in eigen leven dagelijks worden geconfronteerd met lawaaiige conflictstof vanuit vrijwel alle werelddelen.

Vroeger (zonder internet)

In mijn eigen wereld beschouw ik het als een gulden regel dat je emoties en verschillen van opvatting face to face bespreekt, en niet via Facebook of e-mails. De non-verbale aspecten van communicatie zijn immers even essentieel als de letterlijke woorden die wij uitspreken. Liefst bewaar je op internet zoveel mogelijk de lieve vrede. In werkelijk echter doen velen,inderdaad wereldwijd,  juist het tegenovergestelde. De grootste plaag is misschien wel het feit dat mensen zich maar al te graag verschuilen achter het masker van hun anonimiteit om anderen, meestal een hele categorie of groep, te  beledigen. En hoe vaak gebruiken bepaalde mensen het internet niet om hun gramschap te spuien over zowat alles in hun leven?

Nu (met internet)

Zo bezien heeft het internet een ware doos van Pandora geopend met onze slechtste eigenschappenen grootste kwetsbaarheden. Spanningsvelden en tegenstellingen die er al zijn, met name de talloze etnische en religieuze kwesties in en buiten eigen land, dringen zich hierdoor extra lawaaiig en – helaas ook- gewelddadig in onze privésfeer.

De meeste commentaren waren het erover eens dat het volksoproer dat enkele jaren geleden leidde tot de zg. ‘Arabische Lente’(Libië, Egypte) niet zou zijn ontstaan zonder de sociale media. Het is een voorbeeld van de mogelijkheden die het internet biedt om hele bewegingen op gang te brengen, ten goede en helaas ook ten kwade. Niet voor niets  is cyber security een van de meest dringende kwesties van deze tijd (nu zelfs met gijzel software).

Kan het tij nog worden gekeerd? Het lijkt een naïeve vraag, zeker nu zelfs wereldleiders er niet van terugschrikken om het vuur van tegenstellingen via Twitter of enig ander medium aan te wakkeren. Desondanks zou ik mij er niet bij willen neerleggen dat het internet hoofdzakelijk het speelveld zou zijn van haatzaaiers en ruziezoekers. Ten minste is er toch ook de tegenkracht van de gestaag  toenemende verbondenheid, wereldwijd, van mensen, jonge mensen vooral, die van al die tegenstellingen en conflicten niets moeten hebben.

Het zou goed zijn als de media, of eventueel de overheden, aan die ontwikkeling minstens evenveel aandacht schenken als aan al het (media-)kabaal dat ons vandaag splijt.

NAAR EEN (BASIS-)WELVAARTSTOESLAG VOOR IEDEREEN

Opnieuw broeit de discussie over het invoeren van een basisinkomen. Amerikaanse topmannen en zelfs de pas gekozen Franse president Macron zijn er voorstander van, zo meldt de NRC (Een basisinkomen voor iedereen, werkt dat?).

Ik pleit al meer dan dertig jaar voor een sociaal (fiscaal) stelsel waarin iedereen deelt in de welvaartstoename. De cumulatie van mechanisering, automatisering en robotisering heeft inmiddels een stadium bereikt waarin een blijvende ongenuanceerde koppeling tussen arbeid en individuele inkomensvorming niet langer houdbaar is. Zonder aanpassing hiervan zal verdere innovatie op dit gebied leiden tot toenemende maatschappelijke spanningen. Deze worden nog eens extra aangewakkerd onder invloed van de steeds toenemende kloof tussen arm en rijk.

Fundamentele ingrepen zijn onontkoombaar. Belangrijkste voorwaarde is dat dit gebeurt in een duurzaam en gebalanceerd stelsel met voldoende prikkels voor bedrijven en kapitaalverschaffers om te blijven investeren in vernieuwing en efficiencyverbetering (inclusief robotisering) maar evengoed voor medewerkers om hieraan zonder voorbehoud met hun vernuft en verbeeldingskracht bij te dragen.

Zo’n stelsel heeft onvermijdelijk meerdere componenten. Men kan niet volstaan met een enkele maatregel, zoals het invoeren van een algemeen (gedeeltelijk) basisinkomen, zonder gelijktijdige veranderingen in het belastingstelsel en in het stelsel van de sociale zekerheid. Dat hiermee tevens een hoge drempel ontstaat om tot zo’n herziening te komen is even onontkoombaar. Mijn gedachte echter is dat wij vroeg of laat hiertoe gedwongen zullen worden, en dat dit beter met zorgvuldig beleid kan geschieden dan met een ontwrichtende revolutie.

Wat zijn de componenten van zo’n fundamentele stelselherziening?

• Invoering van een (basis-)welvaartstoeslag van (ca.) 600 euro per maand voor alle ingezetenen met de Nederlandse nationaliteit vanaf 21 jaar
• Verhoging van de belastingvrije voet tot ca. 20.000 euro per jaar
• Afschaffing minimumloon
• Als startvoorwaarde: generieke verlaging van de brutolonen, zodanig dat het netto-inkomen van werknemers bij invoering (nagenoeg) gelijk blijft
• Afschaffing sociale werkgeverslasten
• Doorvoering van belastingverhogingen voor ondernemingen naar evenredigheid van de winst per arbeidsplaats.

Ter toelichting het volgende.

De term welvaartstoeslag is hier doelbewust gebruikt. Het leidt tot een zekere afstand van de meer gangbare term ‘basisinkomen’. Hieraan kleven verschillende hardnekkige misverstanden. Het belangrijkste misverstand is de gedachte dat een basisinkomen moet voorzien in minimale bestaansvoorwaarden. Die gedachte is niet alleen onbetaalbaar, maar zij gaat ook voorbij aan de primaire grondslag van het hier geformuleerde voorstel: een toeslag gebaseerd op zuiver macro-economische gronden, namelijk dat deel van het nationaal inkomen dat wordt gegenereerd zonder menselijke arbeid. In die zin gaat het om een forfaitair bedrag, dat eventueel op een lager startniveau kan worden bepaald.

Een welvaartstoeslag is geen bijstand. Zij wordt automatisch toegekend, ongeacht feitelijk (overig) inkomen. Aanvullende bijstand kan in bepaalde gevallen noodzakelijk zijn, al is het verdere pakket gericht op een meer dynamische arbeidsmarkt die eerder werk schept dan werk vernietigt (zij het tegen gemiddeld lagere brutolonen).

De welvaartstoeslag wordt geheel gefinancierd uit de opbrengsten van de (aanzienlijk verhoogde) winstbelasting. Hiertegenover staat een minstens even aanzienlijke verlaging van de huidige sociale lasten.

Voor bedrijven ontstaan nieuwe afwegingsfactoren in de voortgaande automatisering en robotisering van bedrijfsprocessen: vooral wanneer deze leiden tot substantieel hogere netto-rendementen blijft deze ontwikkeling aantrekkelijk. Wanneer zij slechts marginaal hogere rendementen oplevert zal voorkeur worden gegeven aan handhaving van de betrokken arbeidsplaatsen.

Ten slotte:

Het voorgaande biedt enkel een grove schets. Van wezenlijke betekenis zijn de structurele herschikking in de opbouw en bestemming van kapitaalopbrengsten en de hiermee te bereiken maatschappelijke effecten. In de tweede plaats gaat het om vergroting (verruiming) van de arbeidsmarktdynamiek, zodanig dat meer kansen ontstaan voor brede arbeidsparticipatie.

In onze tijd staan wij voor ongekende veranderingen met ingrijpende gevolgen voor iedereen, of wij iets doen of niet. Maar het kind van innovatie (robotisering en verdere efficiency- en kwaliteitsverbetering) mag niet weggegooid worden met het badwater van onze angsten. Het is niet anders dan in de tijd vlak voor de Franse revolutie. Wie enkel brood wil toewerpen als troost voor de schreeuwende ongelijkheid, wacht een brute en ruïneuze afrekening. Zo ver kan het beter niet komen.