De huidige provinciale indeling: zal deze nu eindelijk op de schop gaan?
Het regeerakkoord bevat onder meer het plan tot drastische opschaling van het binnenlands bestuur: minder provincies, minder gemeenten, dus grotere eenheden op beide niveaus. Die gedachten zijn niet nieuw en zij volgen de ontwikkelingen die al enkele decennia geleden op het niveau van de gemeenten concreet zijn geëffectueerd.
Op provinciaal niveau is het een taaiere kwestie. Regionale organen werden met veel enthousiasme opgericht, om vervolgens – in de loop van de tijd – van bloedarmoede en gebrek aan smoel in de zijlinie te verdwijnen. Wat er gebeurt in Rijnmond, Haaglanden, of in de Amsterdamse regio haalt zelden of nooit de hoofdpagina’s van de landelijke kranten. De grote steden blijven prominent.
Nu de gedachte van minder, dus aanzienlijk grotere provincies – met hun steden en flinke gemeenten (allemaal 100.000 plus inwoners) – opnieuw op tafel ligt is het interessant de vraag te stellen naar de levensvatbaarheid ervan.
We moeten overigens niet doen alsof wij dit nooit hebben meegemaakt. In de tijd van de stadhouders, zeg vijfhonderd jaar geleden, was de eenheid van bestuur op het niveau van twee of drie provincies geen bijzonderheid. Holland en Zeeland vielen doorgaans onder dezelfde stadhouder, al was het bij personele unie. Datzelfde gold in die tijd en later voor andere provincies, in het bijzonder in de tijd van de Oranje-Nassaus.
Minister Plasterk spreekt met enthousiasme over de combinatie van Noord-Holland, Utrecht en Flevoland als een "Nederlands Rijnland-Westfalen". Dat klinkt direct aanlokkelijk, al is het stukje Flevoland in die vergelijking niet echt overtuigend. Maar ik betwijfel dat, niet enkel vanwege Flevoland. Het werkelijke equivalent van die Duitse achterbuur is natuurlijk ons eigen Rijnland, met de Rotterdamse regio als het hart ervan. Wat zou er mooier zijn dan de twee economische centra, Amsterdam en Rotterdam te verbinden in één krachtig landsdeel (Noord-Holland en Zuid-Holland herstellen tot één geheel)? Is dat uit economische overwegingen – met twee havens: de luchthaven Schiphol en de zeehaven Europoort – niet veel beter dan het machteloze bisdom van Utrecht plakken aan Amsterdam en een drooggelegde polder die voornamelijk functioneert als slaapplaats van forenzen?
Geschiedenis en actualiteit zullen zich ongetwijfeld met klem tegen die gedachte verzetten. Amsterdam en Rotterdam onder één landsdelig dak? Je moet gek zijn.
Het lijkt mij echter dat alleen zo’n doorbraak in de slepende impasse van ons binnenlands bestuur de zaken effectief zal oplossen. Het nadeel van een wel zeer krachtig landsdeel (nieuwe provincie) tegenover andere, zonder twijfel wat zwakkere landsdelen moeten wij op de koop toenemen. Laat daarnaast Utrecht samengaan met Flevoland, Gelderland en Overijssel. Groningen met Drenthe en Friesland, Brabant met Zeeland. En laat Limburg ongemoeid.
Daarmee is mijns inziens het eerste schot van het kabinet een valse start. Ik zie uit naar de eerste reacties van de provincies zelf.
